Aan de vooravond van het Toonderjaar 2006 bracht uitgeverij Panda De tao van Toonder uit, een gebonden boek (met leeslint) in een zeer verzorgde vormgeving. Het boek vormt de weerslag van gesprekken die auteur Frank van Hartingsveld had met Marten Toonder over diens denkwereld. Behalve drie teksten van Toonder (De Keltische schemering uit 1983 over Ierland als sprookjesland; In den beginne was het woord gevoel uit 1996 over creatief taalgebruik en Vertellen, een vermomde behoefte aan communicatie uit 1976) plus enkele korte bijlagen, bevat het boek vier hoofdstukken. Deze zijn gewijd aan verschillende aspecten van Toonders kunstenaarschap: schrijver en tekenaar, Ier en Nederlander, mens, en denker. Daarnaast onderscheidt Van Hartingsveld als vijfde aspect Toonders kwaliteit als filmer. Dat laatste element dient tot uiting te komen op de bijgevoegde dvd. Daarop is de KRO-documentaire uit 1972 te zien die Frank Wiering over Toonder in Ierland maakte, aangevuld met extra materiaal, deels van latere datum. De door Toonder geproduceerde korte animatiefilm The Golden Fish uit 1952 (naar een gedicht van zijn broer Jan Gerhard) is het enige onderdeel van de dvd, waarin Toonder zich daadwerkelijk actief van het medium film bediende. Daarmee is de inhoud van de dvd eigenlijk onvoldoende om Toonder als filmer te behandelen. Het doel van de auteur was om de veranderlijke en complexe denkwereld van Toonder 'persoonlijk en nauwkeurig' te beschrijven. Daarbij blijkt persoonlijk te moeten worden opgevat als zijnde het perspectief van Toonder zelf, en nauwkeurig als waarheidsgetrouw. Aan de betrouwbaarheid van de geboden citaten - want daaruit bestaat het boek grotendeels - hoeft niet getwijfeld te worden, ook al wordt niet steeds geheel duidelijk welke citaten afkomstig zijn uit de gesprekken tussen Van Hartingsveld en Toonder en welke citaten elders geplaatst moeten worden. Maar de keuze om de 'persoonlijke' beschrijving uitsluitend op te vatten als het perspectief van Toonder is curieus. In zijn gesprekken met Van Hartingsveld heeft Toonder - zoals ook elders - tal van interessante opmerkingen gemaakt, soms gebaseerd op zijn ervaringen, soms op zijn diepste overtuigingen, maar de samenhang tussen deze uiteenlopende uitspraken is in belangrijke mate weggevallen doordat de auteur naar hartelust fragmentarische selecties heeft gemaakt op basis van de vier behandelde hoofdthema's. Noemenswaardige pogingen om de citaten, afkomstig uit zeer verschillende jaren, samen te brengen tot een lopend verhaal ontbreken helaas grotendeels. Zo wordt de verhalenverteller die Toonder toch op de eerste plaats was tekort gedaan. Nu had dit boek natuurlijk niet de pretentie om een intellectuele biografie te bieden van de hoofdpersoon, maar een kaartenbak met citaten is een wel erg mager resultaat, mede gezien het feit dat de auteur toch zeer veel interessant materiaal moet hebben verzameld. Zelf schrijft Toonder, die in zijn beknopte voorwoord de vraag lijkt op te werpen of deze onderneming is geslaagd: 'Soms ligt de waarde niet in hetgeen men bereikt, maar in de reis erheen'. Welnu, de bouwstenen van het reisschema zijn in deze publicatie verzameld, nu wordt het tijd voor de gids om er een toegankelijk en lezenswaardig reisverslag van te maken.