Houdt het dan nooit op!? De 75e herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog is dan voor wat betreft fysieke vieringen en herdenkingen in het water gevallen, in de media was dat bepaald niet het geval. Tal van televisieprogramma's en publicaties werden aan het thema '75 jaar vrijheid' gewijd. Ook menig striptekenaar deed een duit in het zakje, zoals Erik de Graaf. Tien jaar geleden verscheen van zijn hand al bij Oog & Blik/Bezige Bij Scherven, nu kwam het vervolg daarop: Littekens. Beide delen zijn als tweeluik uitgebracht bij Dupuis die ook een Franstalige versie uitbrengt. Joost Swarte schreef het voorwoord in Scherven; Stripschrift-medewerker en historicus (Niod/Erasmus Universiteit) Kees Ribbens dat van Littekens. In ruim vijfhonderd pagina's vertelt De Graaf het verhaal van twee oud-geliefden die elkaar een jaar na de bevrijding op een kerkhof bij toeval tegenkomen. Victor was soldaat tijdens de meidagen van 1940 en belandde daarna in het verzet; de joodse Esther overleefde door onder te duiken, maar verloor haar hele familie. Van hun vriendenclub van voor de oorlog blijken ze de enige overlevenden. Ze vertellen wat ze hebben meegemaakt. Zo dook Esther met haar zusje onder op een boerderij, maar moest ze misbruik door de boer toestaan. Veel verzetslieden hadden daarnaast ook hun duistere kanten, blijkt uit het verhaal van Victor. Het zwart/wit-denken over de oorlog is al sinds begin deze eeuw passé, weet ook De Graaf. De Graaf, die met anderen een designbureau heeft, deed uitgebreid research. Dat hij zijn speur- en tekenwerk in zijn vrije tijd moest doen, verklaart waarom het tweede deel tien jaar op zich liet wachten. Hij liet zich inspireren door de oorlogsgeschiedenis van zijn eigen familieleden - achter in de boeken gaat hij daar dieper op in met veel foto's. Het maakt het geheel compleet. In sobere tekeningen schetst hij de waanzin van de oorlog, waarbij met kleurvariaties de sfeer van verschillende tijdsperioden wordt aangegeven. Er zijn eveneens gelijkenissen met de Paul Verhoeven speelfilms Soldaat van Oranje, zoals de groepsfoto van de vrienden voor de oorlog, en Zwartboek: à la Carice van Houten roept Esther uit: 'Houdt het dan nooit op!?' Nee, het mag nooit ophouden. Deze verhalen moeten verteld blijven worden. Want vrijheid is niet iets vanzelfsprekends. De Graaf heeft daartoe een fraaie bijdrage geleverd aan onze herinneringscultuur van de Tweede Wereldoorlog.