Ik moest erg wennen aan de lp die mijn aardige neef in 1960 via de Holland Amerika Lijn voor mij meebracht: Brilliant Corners van de jazzpianist Thelonious Sphere Monk (1917 Rocky Mount, Carolina – 1982 New Jersey). Vreemde akkoorden, rare pauzes, ‘foute’ noten, curieuze harmonieën. Ik bleek niet de enige. Monks eerste optreden destijds in het jazz-minnende Parijs waarbij hij zijn composities speelde, begeleid door een Franse drummer en bassist die zijn improvisaties niet konden volgen, werd zeer lauw ontvangen. Een beperkte pianist met rare uitglijders vonden velen, waarbij zijn vaak excentrieke gedrag niet bijdroeg aan zijn populariteit.
Inmiddels worden Monks composities bestudeerd en geanalyseerd bij gerenommeerde muziekopleidingen, terwijl iedere jazzliefhebber bekend is met klassieke nummers als Round Midnight en Blue Monk. De buitenissige pianist - die vermoedelijk gebukt ging onder een bipolaire stoornis en/of schizofrenie – wordt tegenwoordig erkend als één van de grondleggers van de Bebop, samen met onder anderen altosaxofonist Charlie ‘Bird’ Parker, trompettist Dizzy Gillespie en drummer Kenny Clarke.
De Franse striptekenaar en illustrator Youssef Daoudi biedt met Monk! - Thelonious, Pannonica en de vriendschap achter een muzikale revolutie een bijzonder eerbetoon aan deze uitzonderlijke componist en muzikant, ‘meer een beeldhouwer met hamer en beitel, dan een impressionistische schilder met een penseel’, zoals arrangeur en collega jazzpianist Dick Katz hem typeerde. Youssef schiep met dit indrukwekkende boek geen geijkte, chronologisch verlopende biografie, maar verzamelde – vaak schitterend getekend - caleidoscopische scènes uit Monks leven, die niet alleen inzicht geven in welke milieus hij verkeerde en door wie hij werd beïnvloed, maar die ook overtuigend laten zien hoe Monk zelf zijn muziek ervoer en hoe hij worstelde met zijn geestelijke gezondheid. Rode draad daarbij is de hechte vriendschap tussen Monk en Kathleen Annie Pannonica De Koenigswarter, een jazzminnende barones uit de familie Rothschild die vooral Monk maar ook andere jazzmuzikanten financieel ondersteunde.
Monk! biedt een wervelend tijdsbeeld van een belangrijke stroming in de Amerikaanse jazzmuziek maar is nog meer een respectvolle ode aan de eigenzinnige componist en zijn aristocratische beschermengel. Tip: draai Monks composities tijdens het lezen. Dan gaan de tekeningen nog meer leven.